مجسمه زن آزاد در باکو و طاهره قره العین
در مرکز شهر باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان ، نزدیک به ایستگاه متروی نظامی گنجوی ، در سال 1960 میلادی، به مناسبت روز زن ،تندیس زنی با شمایل و پوشش زن محلی آذری نصب گردید . این تندیس توسط مجسمه ساز سرشناس آذری ، فواد غسان اوغلو عبدالرحمانف ساخته شده است . در لوح یادبود مجسمه که به زبان روسی است ،جز مطالب بالا مطلب دیگری نیست .همچنین در ان لوح و در سایر یادداشت های سازنده تندیس، هیچگاه ، هیچگونه اشاره ای به نام فردی – از جمله طاهره قره العین – برای الهام بخشی در تولید این اثرنشده است .
طاهره که بود؟
طاهره بیگم برغانی ،معروف به قره العین، فردی دارای تفکرات شیخی و از نزدیکان سیدکاظم رشتی بود . پس از مرگ سیدکاظم، بر اثر تبلیغ بابیان برای میرزا علی محمد شیرازی (معروف به باب) به عنوان رکن رابع شیخی ، به باب گرایش پیدا کرد؛ و بدون هرگونه ملاقات حضوری، پیرو عقاید و تفکرات بابی گردید. او هیچگونه ارتباط فکری و عضویت در گروه بهائی نداشت. اساسا در زمان حیات او بهائیت اعلام وجود نکرده بود! طاهره به لحاظ اندیشه و عملکرد فردی رادیکال، تندرو، و جنگ افروز قلمداد میشود؛ که نقش فعالی در تحریک بابیان و راه اندازی جنگ قلعه شیخ طبرسی و کشتار ماموران دولتی و مردم بی گناه عادی داشته است . وی هم چنین در ترور ناجوانمردانه فقیه اهل بیت، که عمو و پدرشوهر وی نیز بود – ایت الله شهید ملا محمد تقی برغانی – نقش موثری ایفاء کرد.1
به نوشته سوزان مانک ،تاریخ نویس بهائی ، طاهره معروفترین زن در تاریخ بابی – بهائی، با الگوهای پیشین تفاوت دارد.او نه تنها نخواست که دختر حرف شنو و مسئولیت پذیری دربرابر پدرش باشد، بلکه مدام به مخالفت و انتقاد از مواضع عقیدتی پدرش(ملا صالح، روحانی مسلمان قزوینی) پرداخت .او بعنوان همسر و مادر هم نمره قبولی نگرفت، زیرا اختلاف عقیده با همسرش موجب سردی روابط آن دو، و جدایی او از همسر و فرزندانش گردید.طاهره بدون طلاق و رضایت شوهر،خانواده را ترک کرد.2
طاهره که براي گفته هايش دليل و مستندي نداشت ، همواره اساس ادعایش این بود که مطالبی از سوی خداوند به او الهام درونی میشود، چند اقدام بدعت آمیز در جامعه بابی بوجود آورد. ادعا کرد که عمده قوانین اسلامی برای بابیان لازم الاجرا نیست و لذا از خواندن نمازهای روزانه خودداری کرد. بی پروا ترین اقدام او حضور بی حجاب در یک جمع بابیان بود. به نوشته عباس امانت، رفتارهای طاهره ازجنس اقدامات جنبش آزادیخواهی و دموکراتیک زنان مدرن نبود. درآثار طاهره و باب مطلبی تحت عنوان حقوق زنان مشاهده نمیشود. طاهره آثار باب را برای خود مناسب می دید،اعم از آنکه آن مطالب درباره زنان باشد یا نباشد.3
اقدامات طاهره باعث بروز اختلاف در میان جامعه بابی اولیه شد. بسیاری از بابیان همچنان خود را پایبند احکام اسلامی میدانستند،و باب را تنها در حد رکن رابع شیخی و دریافت کننده امر و دستور از امام دوازدهم شیعه،حضرت صاحب الزمان تلقی می کردند؛ و باور نداشتند که کلام و آثار باب مستلزم گسست و جدایی از گذشته و یا احکام اسلامی باشد. لذا آنان اعمال و رفتار طاهره را شرم آور و وقیحانه می شمردند. سرانجام حاکم شهردخالت کرد و مقرر داشت طاهره در حبس خانگی قرار گیرد.4
*****
در سال های اخیر، جامعه بهائیان جمهوری آذربایجان، با فریب کاری و برای تولید تاریخ جعلی به نفع گروه خود، در برخی اظهارات و نوشته ها اظهار می دارند که مجسمه زن آزاد باکو، برگرفته از داستان طاهره ،شیر زن آزادی خواه بهائی آذری ، و به یاد او نصب شده است !
سایت تبلیغی بهائی بحرفنا نیز، اخیرا در مقاله ای سراسر تحریف و دروغ، می نویسد: مدت ها است که حکایت طاهره ، قهرمان بهائی با اصل و نسب آذری (؟!) نمادی الهام بخش در کشور آذربایجان میباشد . طاهره یکی از مدافعان برجسته برابری زنان و مردان درقرن 19 میلادی بود! 5
تجلیل از طاهره در باکو
بهائیان جمهوری آذربایجان، مدتی قبل، مراسمی با موضوع آموزش زنان در قرون 19 و 20 میلادی برگزار، و طی آن، دکتر آذر جعفر اف ( عضو محفل بهائیان باکو) اظهار داشت : طاهره از احترام زیادی برخوردار است . او نه تنها در میان بهائیان،بلکه در سراسر دنیای شرق ، شخصیتی سرشناس است ! طاهره ادبیات مدرن را تحت تاثیرقرار داد و ندای آزادیخواهی بلند کرد و تاثیر عمیقی بر دیگران گذاشت !ایشان هیچگونه اشاره ای به نحوه و چگونگی تاثیرطاهره بر ادبیات معاصر، و یا ارائه نمونه ای از اظهارات طاهره در دفاع از آزادی و حقوق زنان نداشت . لذا روشن نیست او چگونه می توانسته بر افراد و جوامع دیگر تاثیرگذار باشد. سپس کتابی که بهائیان باکوبه زبان آذری درباره زندگی طاهره قره العین تهیه و اخیرا چاپ شده ،بین حاضران توزیع گردید.کتابی به نام طاهره و حاوی تبلیغات به نفع بهائیت،که برخلاف همه واقعیات تاریخی میباشد.
استفاده ابزاری بهائیان از طاهره قره العین در تاریخ بهائیان ترکیه
در سال 1929 ، زمانی که تشکیلات بهائی در کشور ترکیه،به علت فعالیت های پنهانی و مشکوک خود، توسط مقامات دولتی و قضائی ممنوع الفعالیت شد؛ رئیس محفل بهائیان استانبول با انتشار بیانیه ای ، که شوقی افندی متن انرا در کتاب نظم بهائی بازنشر داده، طاهره قره العین را زنی بهائی و اهل ترکیه، و یکی از بیست هزار شهید بهائی در شرق قلمداد کرده است .6
اولا طاهره قزوینی اهل ایران بوده، و هرگز نام کشور ترکیه به گوش او نخورده بود.
ثانیا بنابر بالاترین آماری که موژان مومن ، نویسنده بهائی، در مدخل تاریخ اولیه بابی – بهائی در دانشنامه ایرانیکا بیان کرده، براورد جمع کل تلفات بابی ،در جنگ افروزی بابیان در ایران ، هرگز بالاتر از 2200 نفر نبوده است . در حالی که مقتولین از نیروهای دولتی و داوطلبان مردمی و مردم محلی بی سلاح و بی گناهی که توسط بابیان کشته شدند؛ چند برابر امار تلفات بابیان بوده است.
ثالثا و از همه مهمتر انکه، این افراد همه بابی بودند و ذکر انها بعنوان بهائی جز فریب کاری و اغواگری نام دیگری ندارد ؛ زیرا در زمان ان شورش ها، نامی از بهائیت نبود.
واقعیت عقیده و عملکرد قره العین
درباره وابستگی قرةالعین به تفکربابیه و نقش او در خشونت‌ها و اقدامات تروریستی بابیان درآن زمان، که سرانجام به اعدام وی انجامید، مستندات تاریخی فراوان است. در اینجا از اطاله کلام پرهیز می‌کنیم. خوانندگان گرامی را به کتاب ارزنده قره العین ( زندگی ،عقیده و مرگ )، تالیف جناب مهدی نورمحمدی ارجاع میدهیم.
قضاوت نهایی درباره شخصیت قرةالعین را نظر و دیدگاه محقق و تاریخ پژوه برجسته مقطع معاصر ایران، آقای دکترمجید تفرشی در برنامه پرگار- بی‌بی‌سی فارسی، مورخ ۱۶ ژوئن ۲۰۱۸ – می دانیم که قرةالعین را پیش‌نمونه تاریخی زنان داعشی امروزین ارزیابی کرد.
آقای تفرشی به درستی تصریح کرد که قرةالعین (و سایر بابیان) نه به دلیل عقایدشان ، بلکه به علت مشارکت دربرنامه های ترور و شورش‌های مسلحانه بابیان، و به ویژه ترور نافرجام ناصرالدین شاه، و عدم ابراز ندامت و پشیمانی از اقداماتشان اعدام شدند. نمونه و مشابه امروزین او - زنی که به خانواده و حتی به سه یا چهار فرزند خردسالش پشت می‌کند و به فرقه تروریستی خشن و بی‌رحم و متعصب می‌پیوندد – زنان داعشی هستند. ( بی‌بی‌سی فارسی ،برنامه پرگار، قرةالعین: اسطوره زن متجدد یا نماد تروریسم داعشی در عصر ناصری)
یادداشت ها
1- مهدی نورمحمدی ،قره العین ( زندگی ،عقیده و مرگ ) ، صص 62-68 ،انتشارات علمی،تهران،1394
2- سوزان استایلز مانک ،مقاله زنان در بهائیت، نشریه دین و زنان ، نیویورک، انتشارات سانی،1994
3- عباس امانت، رستاخیز و نوگرایی: ایجاد جنبش بابی در ایران، 1844تا1850 (انتشارات دانشگاه کورنل 1989) ص306
4- محمد نبیل اعظم، تاریخ نبیل از اولین روزهای تاریخ بهائی(انتشارات بهائی، ویلمت،1979) ص 273
5- http://bahrefana.com/news-messages/news/tahere-freedom-symbol-baku/
6- Shoghi Effendi, Bahai Administration, pp.167-8:
“Baha’ism is a universal… Faith. … These explanations, however, cannot reveal the Mystery that is at the bottom of the sacrifices, made in this century in the East by more than twenty thousand martyrs of Baha’ism, among which is Qurratu’l-‘Ayn Táhirih (the joy of the eyes, the pure), this young Turkish woman,…”!
7- به نقل از کانال تلگرامی عبدالله شهبازی، ۲۸ خرداد ۱۳۹۷/ ۱۸ ژوئن ۲۰۱۸